milli mücadeleyi de kapsayacak şekilde genişletiliyor. Milli Mücadele zamandizisi (kronoloji) padişah Vahdettin çerçevesinde koparılan tartışmaya ışık tutar amacıyla yinelenmiştir.
– 19 Mayıs 1919 Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıkışı,
– 21 Mayıs 1919 Mustafa Kemal Paşa’nın XV. Kolordu Kumandanı Kâzım Karabekir’e telgrafı: “Umumi durumumuzun olmakta olduğu vahim şekilden pek elemli müteessirim. Millet ve memlekete borçlu olduğumuz en son vicdani vazifeyi yakından müşterek mesai ile yerine getirmek mümkün olacağı kanısıyla bu son memnuniyeti kabul ettim.”
– 22 Mayıs 1919 Mustafa Kemal Paşa’nın sadarete raporu: “Millet yekvücut olup hâkimiyet esasını Türklük duygusunu hedef ittihaz etmiştir.”
– 28 Mayıs 1919 Mustafa Kemal Paşa’nın kolordu kumandanlarına yazısı: “Milletin esaretten kurtuluşu, hâkim ve müstakil olarak topraklarımızda yaşayabilmesi ancak azimkâr ve namuslu ellerin, milleti kısa ve doğru yoldan müdafaai hukuk ve istiklal şevkiyle kabil olacaktır. Mülkiye memurlarının şayan-ı itimad zevatı/güvenilir kişileriyle el ele vererek istikbalimizi müdafaa emrinde gereken teşkilatı zaruri addediyorum.”
– 6 Haziran 1919 General Milne’ın Mustafa Kemal Paşa’nın İstanbul’a çağrılması için Harbiye Nezareti’ne yazısı.
– 8 Haziran 1919 Harbiye Nazırı Şevket Turgut Paşa’nın Mustafa Kemal Paşa’ya telgrafı: “Maiyetinizdeki istimbotlardan biriyle İstanbul’a teşrifiniz rica olunur.”
– 11 Haziran 1919 Mustafa Kemal Paşa’nın Kâzım Karabekir Paşa’ya telgrafı: “Hükümet aldatarak, beni İstanbul’a getirtmek planı izlediğinden ben de mümkün olduğu kadar zaman kazanmak ve karargâhımı memleket içine sokmak için aynı usulde mukabele ve yazışma yapmaktayım.”
– 22 Haziran 1919 Mustafa Kemal Paşa’nın Amasya’dan mülki ve askeri makamlara tamimi: “Vatanın tamamiyeti, milletin bağımsızlığı tehlikededir. Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır. Sivas’ta milli bir kongrenin toplanması kararlaştırılmıştır.”
– 23 Haziran 1919 Mustafa Kemal Paşa hakkında hükümet kararı: “Mustafa Kemal Paşa’nın azledilerek hiçbir resmi sıfatının kalmamış olduğunun Dahiliye Nezareti’ne bildirilmesi.
– 26 Haziran 1919 Dahiliye Nazırı Ali Kemal’in “Milli ordu teşkil etmenin, Müdafaa-i Milliye hazırlamak gibi faaliyetlerin milli felaket olduğunu” ilan eden beyannamesi.
– 8 Temmuz 1919 Mustafa Kemal Paşa’nın padişah adına İstanbul’a çağrılması.
– 8 Temmuz 1919 Mustafa Kemal Paşa’nın resmi memuriyetine son verildiği hakkında padişah iradesi.
– 9 Temmuz 1919 Mustafa Kemal Paşa’nın “… Mukaddes milli gayemiz için her türlü fedakârlıkla sine-i milletle bir ferdi mücahit sıfatıyla bulunmakta olduğu” beyanı ile resmi görevi ile birlikte askerlik mesleğinden istifasını orduya, millete duyurması.
– 22 Temmuz 1919 Erzurum Kongresi’nin açılışı, Mustafa Kemal Paşa’nın “heyeti temsiliye reisliğine” seçilmesi.
– 3 Eylül 1919 Dahiliye Nazırı ile Harbiye Nazırı’nın Elazığ Valisi Ali Galip’e Mustafa Kemal’in tutuklanması, Sivas Kongresi’nin engellenmesi hakkında emri.
– 4 Eylül 1919 Sivas Kongresi’nin toplanması.
– 14 Eylül 1919 Sivas Kongre Heyeti adına Mustafa Kemal Paşa’nın padişah Vahdettin’e, Damat Ferit Paşa’nın ihanetlerini belirten muhtırası.
– 20 Eylül 1919 padişah Vahdettin’in İstanbul Hükümeti’ne yardımcı olunması itidal ve sükûnetin muhafazasını isteyen beyannamesi.
– 22 Eylül 1919 Mustafa Kemal Paşa’nın padişah Vahdettin’in beyannamesini cevaplandırması, Damat Ferit Paşa’nın düşürülmesini istemesi.
– 27 Eylül 1919 Bozkır Ayaklanması’yla, emperyal güç destekli, din motifi ağırlıklı Milli Mücadele karşıtı iç ayaklanmaların başlaması, Milli Mücadele süresince de sürdürülmesi.
– 27 Ekim 1919 Harbiye Nazırı Cemal Paşa’dan Mustafa Kemal Paşa’ya “Meclisin İstanbul dışında toplanmasını tehlikeli gördüğünü” bildiren telgrafı.
– 11 Aralık 1919 İngiliz Yüksek Komiseri John de Robeck’in “Mustafa Kemal başlıca düşmanımızdır” raporu.
– 22 Ocak 1920 Mustafa Kemal Paşa’nın “İngilizler İstanbul’da nazır ve mebuslarımızdan bazılarını tevkif ederlerse Anadolu’da bulunan İngiliz subaylarının tutuklanması” emri.
– 16 Mart 1920 İstanbul’un resmen işgali ve Mustafa Kemal Paşa’nın millete beyannamesi: “İstanbul zorla işgal edilerek Osmanlı Devleti’nin hayat ve hâkimiyetine son verildi. Türk milletinin medeni kabiliyetinin hayat ve istiklal hakkının ve istikbalinin müdafaasına davet edildi.”
– 10 Nisan 1920 Şeyhülislam Dürrizade Abdullah’ın Kuvayı Milliye aleyhine fetvası.
– 18 Nisan 1920 İstanbul Hükümeti’nin Kuvayı Milliye’yi ortadan kaldırmak üzere Kuvayı İnzibatiye’nin kurulduğunu bildiren kararnamesi.
– 23 Nisan 1920 Ankara’da TBMM’nin açılması.
– 28 Nisan 1920 Anadolu’da padişahın ve onun hükümetinin yönetimini kurmak amacıyla Anadolu Fevkalade Müfettişi-i Umumiliği’nin kurulması.
– 11 Mayıs 1920 Mustafa Kemal Paşa’nın Divanı Harp tarafından idama mahkûm edilmesi.
– 10 Ağustos 1920 İstanbul hükümeti ile İtilaf Devletleri arasında Sevr Antlaşması’nın imzalanması.
– 17 Ocak 1921 Mustafa Kemal Paşa’nın Sevr Antlaşması’nın mevcut olmadığını bildirmesi.
– 28 Ocak 1921 Mustafa Kemal Paşa’nın Sadrazam Tevfik Paşa’ya “Milli iradeye dayanarak Türkiye’nin mukadderatına el koyan meşru ve müstakil hâkim kuvvet TBMM’dir” yanıtı.
– 16 Kasım 1922 Vahdettin’in, İşgal Orduları Başkumandanı Harrington’a “İstanbul’da hayatımı tehlikeli gördüğümden İngiltere devleti fahimesine (ululuğuna) iltica ve bir an evvel İstanbul’dan başka yere naklimi talep ederim efendim” mektubu.
– 17 Kasım 1922 Vahdettin’in Malaya adlı savaş gemisiyle Malta’ya gidişi.
Vahdettin’in Milli Mücadele’ye katkısı, bu konuda güzelleme yapanların Türkiye’ye katkısı kadar olmuştur.
Dr. Öztin AKGÜÇ, 28 Eylül 2022
Son yorumlar